słońce tylko po to zdaje się świecić,by wskazać chłopu drogę do karczmySchultes
Karczmy znane były w Polsce od samego
początku istnienia państwa. Występowały w każdej niemal wsi. Najstarsze
dokumenty odnośnie polskich karczm pochodzą z czasów Bolesława
Chrobrego, wspomina również o nich Jan Długosz w swym wiekopomnym dziele
Liber Beneficiorum.
Prawo
produkcji alkoholu czyli prawo propinacji posiadał początkowo tylko
król lub książę. Z rozwojem systemu feudalnego prawo to uzyskiwali
wszyscy posiadacze ziemscy. Dochody z karczmy, w której sprzedawano
wyprodukowany alkohol stały się poważną częścią budżetu niejednego dworu
(nawet 70%). Właściciel ziemski nierzadko oddawał w dzierżawę owe prawo
osobom prywatnym czy instytucjom.
Karczmy
dzieliły się na dwa rodzaje. Pierwsze były to tzw. karczmy dziedziczne.
Posiadały one prawo wyrabiania trunków, a ich posiadacze płacili panu
czynsz. Występowały także tzw. karczmy doroczne. W nich na podstawie
rocznej umowy sprzedawano dworski alkohol po cenach podyktowanych przez
pana. Szlachta z biegiem lat zastępowała karczmy dziedziczne dorocznymi.
Znakiem czasów pańszczyzny był przymus
propinacyjny. Szlachta by zwiększyć swoje dochody zobowiązywała swoich
chłopów do zakupu określonej ilości alkoholu. Niestety dochodziło też do
patologii, kiedy to zmuszano do kupowania trunków chłopów niepijących.
Wylewano wówczas wódkę pod ich chałupami, za którą później musieli
zapłacić. Często zdarzało się, że za pracę płacono chłopom asygnatami na
wódkę.
Karczma
pełniła ważną rolę w życiu wsi. Do XVI wieku była miejscem integracji
wszystkich stanów. Przesiadywali tam nawet rycerze razem z chłopami.
Potem zakazano prawnie tego procederu. wysiadywali tam także i księża.
Karczma pełniła również rolę sklepu wiejskiego. Zaopatrywano się tu w
niezbędne towary . Tutaj odbywały się wszelakie transakcje handlowe.
Zdobywano tutaj informacje ze świata. Karczma stała się nawet ważną
instytucją administracyjną. W niej szlachta wydawała wyroki i ogłaszała
rozporządzeni dotyczące chłopów. Wreszcie w karczmie urządzano zebrania
wiejskie, wesela, chrzciny czy stypy.
Karczma była jednak i miejscem scen niesmacznych. Oto jej obraz z początku XIX wieku z Galicji: Zbliżając
się do wsi widzisz już z daleka drogę wiodąca do karczmy pokrytą ludem
obojga płci, opiłym i tarzającym się w błocie. Gdy wstąpisz do takiego
zajazdu (…) musisz przeskakiwać przez kupy pijaków leżących na podłodze.
Jako
budowla karczma była początkowo bardzo prosta. Składa się z izby
szynkowej. Przy ważniejszych trasach i w miastach dobudowywano do niej
pokoje gościnne i stajnie. Zważając na ogromną ilość karczm w czasach
staropolskich do dziś zachował się jedynie ich niewielki ułamek.
PM
Fajnie to wszystko zostało tu opisane.
OdpowiedzUsuń