Chałupa sołtysa Mikołaja Marchewki z 1862 roku

Chałupa sołtysia Mikołaja Marchewki powstała w roku 1862 i w zasadzie niezmienionym kształcie i z takimż wyposażeniem przetrwała do naszych czasów. Stanowi przykład budownictwa bardzo majętnych chłopów. Dom stojący oryginalnie w Przegini Duchownej nieopodal Krakowa ufundowało małżeństwo Marianny i Mikołaja Marchewków. Na środkowej belce tragarzowej domu odnależć można następujący tekst:,, Pobłogosław Boże to moie mieszkanie zachoway ognia święty Floryanie d 25 lipca 1862 roku Dałeś mi Boże Z twoiey Opatrzności dayże i temu który mi zazdrosci", ,,Umar Jezus Na Krzyżu tak bardzo zraniony Dla Ciebie Grześnika żebyś był zbawiony-kto wten dom mieszkalnikiem Fondatorowie Mikolay i Maryanna Marchewkowie Pamiętay abyś był Matky Boskiey miłośnikiem".

Bogaty, szanowany gospodarz Mikołaj Marchewka był nietypowym sołtysem w swoich czasach. Znał sztukę czytania i pisania. Bywał w świecie, pielgrzymując do Rzymu. Wspomagał hojnymi darami klasztory i kościoły. Był bardzo bogatym gospodarzem. Zamówił nawet własny portret który wykonał wywodzący się również z chłopstwa znany malarz Julian Fałat. Jak widać sołtys Mikołaj Marchewka był postacią nietuzinkową na tle swej epoki.

Spuscizną po nim jest dom z 1862, zbudowany z modrzewiowych bali, gładko przyciosanych od wewnątrz na wysokiej bielonej wapnem podmurówce, z piwnica dostępną z zewnętrza domu. Dach chałupy kryty jest słomą na kaletnicy i okapie wzmocniony gontowaniem. Jednak prawdziwy zachwyt zwiedzających wzbudza kompletnie zachowane wyposażenie wnetrza. Do domu wchodzimy przez półtoratrakt, przelotową sień na środku której można podziwiać trzon kominowy na którym latem przygotowywano strawę na otwartym ogniu.

Po lewej znajduje się reprezentacyjna izba przedmiot dumy gospodarza z meblami stylizowanymi na dworskiej. Trzeba nadmienić że stół z intarsjowanym blatem, komody, kanapa i krzesła były w drugiej połowie XIX wieku niespotykane w chłopskich chałupach i były przedmiotem uzasadnionej dumy i statusu Mikołaja. Typowe dla chłopskich domostw były wiszące na ścianach święte obrazy za którymi przechowywano ważne dokumenty i kosztowności. Na łóżku bogato haftowane poszewki z puchowych poduch. Za izbą znajduje sią alkierz przebudowany z komory do przechowywania sprzętów gospodarczych, ubrań do pracy, czy zapasów żywności.

W jego centralnej części znajduje się korbowy magiel. Pomieszczenie po prawej stronie sieni zmodernizowały z początkiem XX wieku córki gospodarzy, przebudowując pomieszczenie z kuchennym piecem za którym znajdowała się obora dla krów w izbę mieszkalną w której poza innymi chłopskimi meblami podziwiać można malowany w kwiaty kredens w którym przechowywano odświętny strój krakowski. Od lat 70 tych ten ,,świat w starym stylu" można oglądać na terenie skansenu w Nadwiślańskim Parku Etnograficznym w podkrakowskim Wygiełzowie. TP

,,Chłopi" film z roku 1973 na podstawie powieści Reymonta- obejrzyj